Batajnica: Ni selo, ni grad

Batajnica: Ni selo, ni grad

Batajnica, ovo naizgled mirno naselje na severozapadnom obodu Beograda, ima bogatu i dinamičnu istoriju koja je oblikovala njen današnji identitet. Prema popisu iz 2011. godine, Batajnica broji oko 48.600 stanovnika i čak 450 privrednih subjekata, uglavnom privatnih firmi. Geografski, Batajnica se nalazi na 44,54 stepena severne širine i 20,17 stepena istočne dužine, što je čini najseverozapadnijom tačkom na teritoriji glavnog grada Srbije.

Iako nije tipično selo, ali ni potpuno urbanizovana sredina, Batajnica je uvek bila specifična po svom položaju između Zemuna i Beograda, što je imalo veliki uticaj na kvalitet života njenih stanovnika. Sve do 1972. godine, Batajnica je bila klasično sremačko selo, koje je, iako u blizini većih gradova, bilo pošteđeno mnogih briga sa kojima su se suočavala druga seoska naselja u Srbiji.

Demografski izazovi Srbije

U knjizi "Srbija danas" autora Milorada Stamenovića, Branislava Gulana i Branka Dragaša, iznosi se podatak da Srbija ima 4.709 naselja, od kojih je čak 1.200 u fazi nestajanja. Situacija je alarmantna: u 1.034 naselja živi manje od 100 stanovnika, a u 550 njih manje od 50. U Srbiji danas postoji čak 50 praznih sela, dok 85 naselja ima manje od 10 stanovnika. Da stvari budu gore, 73% sela nema dom kulture niti biblioteku, a poštu nema čak 2.000 sela. Oko 500 naselja nema asfaltirani put, a 400 nema ni prodavnicu. U 2.760 sela nema vrtića, 230 naselja nema osnovnu školu, dok su u 2015. godini čak 173 škole imale samo jednog učenika.

Ovi podaci ilustruju koliko je srpsko selo u problemu, a Batajnica, zahvaljujući svojoj blizini Beogradu, uspela je da izbegne ovu sudbinu. Dok mnoga sela gube stanovnike i postaju sablasno prazna, Batajnica je u 20. veku doživela značajan porast broja stanovnika, što je rezultat nekoliko migracionih talasa.

Migracioni talasi: kako je Batajnica postala naseljena

Prvi veliki talas naseljavanja Batajnice dogodio se neposredno nakon Prvog svetskog rata. Tadašnje vlasti su sto jednom dobrovoljcu, učesniku u ratu, dodelile po devet jutara zemlje. Ta zemlja, koja se nalazila između Batajnice i Nove Pazove, omogućila je rapidan rast stanovništva. Do danas, stariji stanovnici ovog kraja taj deo nazivaju "dobrovoljačka zemlja".

Drugi talas naseljavanja usledio je posle Drugog svetskog rata, kada su borci iz tog rata kolonizovali Batajnicu i okolinu. Više od 830 porodica sa prostora Jugoslavije naselilo se na ovom području, iako ne postoje precizni podaci koliko njih je ostalo u Zemunu, a koliko u Batajnici.

Treći značajan talas doseljavanja dogodio se 1958. godine, nakon izgradnje hidroelektrane na reci Cetini u Hrvatskoj. Zbog formiranja akumulacionog jezera, stanovništvo iz nekoliko sela u Dalmaciji moralo je biti raseljeno, a deo njih se doselio u Srbiju, prvenstveno u Vojvodinu. Batajnica je, zajedno sa Inđijom, Banatskim Novim Selom, Vladimirovcem, Jabukom i Pančevom, postala novi dom za ove ljude.

Rast stanovništva kroz decenije

Prvi popis stanovništva u Batajnici izvršen je 1921. godine u tadašnjoj Kraljevini SHS. Batajnica je tada imala 2.486 stanovnika, od kojih su većinu činili pravoslavni Srbi. Sledeći popis, 1931. godine, pokazao je porast na 3.212 stanovnika. Taj rast je bio relativno umeren do Drugog svetskog rata, kada popis nije održan zbog ratnih dešavanja.

Prvi posleratni popis, iz 1948. godine, beleži 3.674 stanovnika, a samo pet godina kasnije, 1953. godine, broj raste na 5.291. Najveći demografski skok dogodio se između 1953. i 1961. godine, kada se broj stanovnika povećao na 8.394, što je rast od čak 58,6% za osam godina.

Popis iz 1971. godine pokazuje još veći rast – Batajnica tada broji 14.567 stanovnika, dok popis iz 1981. beleži 18.599 stanovnika. Poslednji jugoslovenski popis iz 1991. godine ne daje precizne podatke za Batajnicu, jer je ona tada bila obuhvaćena u kategoriji opštine Zemun.

Poslednji popis iz 2011. godine pokazuje da Batajnica ima 48.600 stanovnika, a prema nekim procenama, stvarni broj stanovnika tada je bio između 65.000 i 70.000. Postoje čak i glasine da broj stanovnika premašuje 90.000, iako te tvrdnje nisu zvanično potvrđene.

Batajnica danas: Rast uslovljen blizinom Beograda

Razvoj Batajnice u velikoj meri je bio podstaknut njenom blizinom Beogradu i dobrom saobraćajnom povezanošću. Autoput Beograd–Novi Sad omogućava brz pristup glavnom gradu, što je dodatno privuklo nove stanovnike. Pored toga, mnogi su se doselili zbog rodbinskih veza sa već naseljenim stanovnicima, kao i zbog povoljnih uslova života.

Najveći demografski bum dogodio se tokom 90-ih godina, kada su ratna dešavanja na prostoru bivše Jugoslavije, posebno u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, naterala mnoge ljude da napuste svoje domove. Nakon operacija "Oluja" i "Bljesak", veliki broj izbeglica našao je utočište u Srbiji, a mnogi od njih su se naselili upravo u Batajnici i okolnim naseljima poput Busija.

Tadašnja opštinska vlast Zemuna, predvođena Vojislavom Šešeljem, omogućila je izbeglicama da po povoljnim uslovima kupe zemljište i izgrade kuće. Tako su formirana nova naselja poput Plavih Horizonta, Altine, Busija i Grmovca.

Od sremačkog sela do urbane sredine

Danas, Batajnica nije više malo sremačko selo, već moderna mesna zajednica koja broji više stanovnika nego čak 101 opština u Srbiji, i koja je veća od dva grada. Njeno demografsko i ekonomsko širenje učinilo ju je dinamičnim mestom koje kombinuje prednosti života u blizini Beograda sa mirnijim tempom svakodnevnog života.

Batajnica je prešla dugačak put od malog naselja sa oko 2.000 stanovnika 1945. godine do današnje zajednice sa skoro 50.000 ljudi, i njen rast ne pokazuje znakove usporavanja.